Pas laat in de geschiedenis strijken er mensen neer op de eilanden die samen Nieuw-Zeeland vormen. En die kunnen het niet allemaal even goed met elkaar vinden.
De komst van de eerste bewoners
De Maori, afkomstig uit het oostelijk deel van Polynesië, vestigen zich halverwege de dertiende eeuw in Nieuw-Zeeland. Nadat eeuwen later eerst Abel Tasman (1642) en later James Cook (1769) op de eilanden aankomen, reizen vanaf eind achttiende eeuw steeds meer Europeanen naar Nieuw-Zeeland, vooral Britten. Ze werken als walvis- en zeehondenjagers en kooplieden en verkopen gebruiksvoorwerpen aan de Maori. Favoriet zijn vuurwapens, waarmee de Maori hun stammentwisten uitvechten.
Korte tijd later volgen de zendelingen. Ze staan versteld van de chaos en losbandigheid die ze aantreffen in de Europese nederzettingen. Alcoholisme en prostitutie zijn er aan de orde van de dag, net als oplichtingspraktijken waarmee de grond van de Maori veel te goedkoop wordt gekocht.
Een verdrag tussen de Britten en de Maori
De zendelingen vragen de Britse regering tussenbeide te komen om de orde te herstellen. Na een aanvankelijke weigering besluit de regering in Londen dat de eilanden het beste geannexeerd kunnen worden. En dat gebeurt.
Er wordt een verdrag opgesteld waarin de Maori koningin Victoria erkennen als hun vorstin. Als tegenprestatie blijft de grond in het bezit van de Maori, en wordt toegezegd dat deze alleen voor eerlijke prijzen van ze kan worden gekocht. Verder gelden voor de Maori alle rechten en plichten die ook van toepassing zijn op de andere onderdanen van de Britse Kroon.
Het Verdrag van Waitangi: de eerste scheuren
Het Verdrag van Waitangi, dat wordt beschouwd als oprichtingsstatuut van Nieuw-Zeeland, wordt op 6 februari 1840 ondertekend door 43 Maoristamhoofden, gevolgd door nog eens vijfhonderd stamhoofden in de maanden daarna. De meesten hadden begrepen dat de Britse Kroon alleen over de kolonisten zou regeren, en dat de Maori baas blijven over hun eigen gemeenschappen, grond en natuurlijke rijkdommen.
Maar wanneer het verdrag in werking treedt, veranderen de zaken snel. De Britse gouverneurs proberen de kolonisten te bevoordelen met speciale wetten. De Maori was gelijke rechten beloofd, maar wanneer in 1852 het eerste parlement van Nieuw-Zeeland wordt opgericht, mogen de Maori niet naar de stembus. Onder druk van de handelscompagnieën die met de kolonisering zijn belast, begint de Britse regering de grond van de Maori voor lage prijzen op te kopen om deze gunstig door te verkopen aan kolonisten.
De Maori als vriendelijke vijand
De Maori voelen zich verraden. Als reactie hierop wordt de Kingitangabeweging opgericht door stamhoofden die het akkoord niet hebben ondertekend. Zij besluiten een leider tot koning uit te roepen: Potatau Te Wherowhero. Hij moet fungeren als plaatselijk tegenwicht tegen koningin Victoria.
Een oorlog lijkt onvermijdelijk. Maorileider Hone Heke zaagt in de zogenoemde Flagstaff War van 1844-’45 tot drie keer toe de mast om van de Britse vlag in Kororareka en plundert de stad. De opstand wordt onderdrukt, maar vanaf 1860 nemen de spanningen weer toe. In de omgeving van de vulkaan Taranaki, aan de westkust van het Noordereiland, beginnen de Maori een guerrillaoorlog.
Ze winnen al snel respect omdat ze de gewonden onbaatzuchtig behandelen en omdat ze op een eerlijke manier oorlog voeren: meer dan eens vragen de Maori hun vijanden om munitie of water, zodat zij verder kunnen vechten, of sturen ze zelf voedsel naar de Britten om de strijd voort te zetten.
Waar staan de Maori nu in hun strijd?
Een van de bekendste hoofdstukken van de oorlog vindt plaats in 1863, tijdens de belegering van Orakau. Wanneer generaal Duncan Cameron de Maoribewoners vraagt zich over te geven, antwoorden ze: Ka whawhai tonu ahau ki a koe, ake ake! (‘We zullen altijd blijven strijden!’). Diezelfde avond voeren de Maori een verrassingsaanval uit, waarbij ongeveer de helft van hen kon ontkomen.
De Britten nemen wraak door de grond van de opstandige stammen te confisqueren. Zo komt meer dan een miljoen hectare land in handen van de kolonie. In 1865 wordt er een wet aangenomen waardoor grond rechtstreeks aan de kolonisten kon worden verkocht.
Eind negentiende eeuw vormen de Maori nog maar vijf procent van de bevolking van Nieuw-Zeeland, en bezitten ze nog zeventien procent van het land. Toch zouden ze in de loop van de twintigste eeuw blijven vechten voor het recht op zelfbeschikking over het land van hun voorouders. Tot op de dag van vandaag eisen ze van de regering van Nieuw-Zeeland dat het Verdrag van Waitangi wordt gerespecteerd.
